Nederlands:Eric de Vroedt (Q91968)

De passie voor zowel politiek als theater zit er al vroeg in bij Eric de Vroedt (°1972). Als kind bewondert hij Joop den Uyl en hij is vastbesloten om politicologie te gaan studeren. Tijdens de toneellessen die hij volgt (zijn moeder stuurt hem naar cursussen omdat hij als kind zo druk is) wordt zijn liefde voor theater geboren. Hij ontdekt dat zijn behoefte om mensen te overtuigen en om verhalen te vertellen – de reden waarom hij in de politiek wil – eigenlijk veel beter past in het theater. Op aanraden van een theaterdocent besluit De Vroedt om naar de Toneelschool te gaan, hij wordt aangenomen op de acteursopleiding in Arnhem. Tijdens zijn studie is de oorlog in voormalig Joegoslavië in volle gang. Deze gebeurtenissen houden de Vroedt veel bezig, en confronteren hem met de vragen wat geëngageerd zijn nu eigenlijk inhoudt en hoe hij als theatermaker kan reageren.  Na zijn afstuderen in 1996 richt hij met een aantal ex-klasgenoten een eigen gezelschap op, Monk. Daar ontpopt de Vroedt zich als regisseur en als schrijver en ook na het verlaten van dit gezelschap zet hij deze koers voort.

In de jaren na zijn afstuderen vinden een aantal ingrijpende maatschappelijke en politieke gebeurtenissen plaats. Voor de Vroedt is de noodzaak om hierop te reageren nu zo nijpend, dat hij besluit om nieuwe toneelteksten te gaan schrijven, die direct inhaken op wat er op dat moment gaande is in de wereld. Het is het startsein van zijn mightysociety-reeks (2004-2012), die uiteindelijk tien delen zou gaan tellen. “Mijn credo was: stop nou met de Ibsens, Tsjechovs en Shakespeares, want die stukken vertellen helemaal niks meer over onze tijd. Vooral in 2002, 2003 voelde ik dat sterk, met de nasleep van 11 september, de moord op Pim Fortuyn en Theo van Gogh en de opkomst van het terrorisme en de globalisering. Dan kun je niet meer aankomen met iets dat zich steeds maar afspeelt in dat ene fjord,” vertelt hij in 2017 op website van de VPRO.

Met zijn mightysociety-project reageert hij zowel in inhoud als in vorm op de actualiteit. De voorstellingen behandelen thema’s als terrorisme, de oorlog in Afghanistan, globalisering en Geert Wilders. De ene keer speelt het zich af tijdens een healing sessie, dan weer is het een anti-musical of wonen we een persconferentie bij. De toneelteksten zijn snel en satirisch, het wordt echter nooit eendimensionaal, want aan de basis van de stukken ligt een zeer grondige research door de Vroedt. Verschillende kwesties worden van verschillende kanten belicht; wat het ene moment als waarheid wordt verkondigd, wordt het volgende moment weer net zo gemakkelijk omver geblazen. De Vroedt is niet te beroerd om ook zijn eigen werk kritisch onder de loep te nemen, zoals in mightysociety 8 (2010), die wordt aangekondigd als een anti-musical over Geert Wilders, maar eigenlijk een gevecht met zichzelf blijkt te zijn. Want is er wel zo’n groot verschil tussen het geëngageerd theater van de Vroedt en de musical zonder zogenaamde inhoud? Is zijn werk ook niet alleen maar een preek voor eigen parochie? Definitieve antwoorden komen er nagenoeg nooit, maar er wordt wel een heleboel overhoop gehaald en aan de kaak gesteld, het publiek kan niet anders dan erop reflecteren.

Wat opvalt in alle mightysociety stukken is de impact van de taal. De Vroedt overdondert zijn publiek met een spervuur van woorden, verpakt in razendsnelle dialogen.

AYGÜL    Jij leest mijn columns ook?
SVEN     En of ik ze lees, ik versmaad ze.
AYGÜL    Met rode oortjes.
SVEN     Met bloedrode oortjes, hoe jij de dingen bij hun naam kan noemen.
AYGÜL    Dat mag ook wel eens gezegd worden.
SVEN     Het moet maar eens gezegd worden.
AYGÜL    We hebben te lang onze mond moeten houden.
SVEN     De mond gesnoerd, je bent verdomme de mond gesnoerd
AYGÜL    En nu mogen we tenminste zeggen wat we –
SVEN     Niet zeggen, niet zeggen.
AYGÜL    Nu snoer je me weer de mond.
SVEN     Zeggen wat je denkt dat kan gewoon niet meer.

(uit: mightysociety 3, 2006)

De Vroedt zet met mightysociety de toon voor een nieuwe vorm van geëngageerd theater, ook introduceert hij een nieuw fenomeen, sideshows, een randprogramma waarmee hij de voorstellingen in een breder maatschappelijk kader plaatst. In lezingen, films, interviews en debatten worden thema’s uit de voorstellingen behandeld door experts uit het vakgebied. De mightysociety-sideshows ontvangen gedurende de jaren meer dan honderd prominenten uit de wereld van politiek, wetenschap, kunst en journalistiek. De Vroedt maakt zijn mightysociety voorstellingen vanaf 2004 onder de vlag van TA-2, een talentontwikkelingsprogramma van Toneelgroep Amsterdam, waarin hij zich mag gaan ontwikkelen als grote zaal regisseur. In samenwerking met TA regisseert hij naast de mightysociety voorstellingen ook onder andere A streetcar named desire (2008), De Entertainer (2014)en Koningin Lear (2015).

In 2016 treedt de Vroedt toe tot Het Nationale Theater in Den Haag, waar hij in 2018 artistiek directeur van wordt. Bij Het Nationale Theater schrijft en regisseert De Vroedt zijn volgende grote theaterproject, The Nation (2017), een marathonvoorstelling in zes delen over de op hol geslagen multiculturele samenleving in Nederland, toegespitst op de Haagse Schilderswijk. Om deze voorstelling te maken, loopt de Vroedt een jaar lang rond in de Schilderswijk. Het levert hem een schat aan materiaal op, die hij verwerkt in de zes afleveringen. Hierin voert hij verschillende lagen van de maatschappij –  politieagenten, jihadisten, ondernemers, politici, journalisten en welzijnswerkers – ten tonele, allemaal met hun eigen belangen. The Nation is de Vroedt’s antwoord op de staat van theater van nu. In navolging van zijn mightysociety-project, realiseert hij zich meer dan ooit dat theater de huidige maatschappij niet kan negeren. Om theater als kunstvorm te laten overleven in de 21eeeuw, moet de theatermaker zich openstellen voor wat een hedendaags, divers samengesteld publiek bezighoudt en zoeken naar nieuwe vormen die direct op hun belevingswereld aansluiten. Daarom kiest de Vroedt ook nu weer voor een vorm die aanhaakt op de actualiteit, hij giet The Nation in een Netflix-achtige serie, vol met spannende cliffhangers en verwijzend naar het populaire bingewatchen. De afleveringen zijnadaptaties van verschillende televisiegenres, zoals de politieserie, de talkshow en de documentaire. Realiteit en fictie, theatrale en virtuele werkelijkheid lopen behendig door elkaar heen in The Nation en zo ongeveer alle prangende thema’s die de gemoederen in de huidige samenleving bezighouden, worden tot op het bot gefileerd. Steeds weer stelt hij de vraag: Kunnen wij de ander nog zien als een individu, of zien wij enkel een stereotype?

DAMIR Draait het feit dat ik jou geen hand geef om jou?
KEURSMA Nee, waarschijnlijk om een religieus voorschrift waaraan jij je wilt houden. Maar ik wil nu toch graag
DAMIR Het draait niet om jou en ook niet om mij. Het draait om iets dat ons allebei overstijgt. Het is een metafysisch moment in de alledaagse werkelijkheid. Het gaat om onderwerping.
KEURSMA Onderwerping.
DAMIR Om de bereidheid mij zelf uit te wissen. Jou uit te wissen. Ons potentieel verlangen onder controle te houden. Elke mogelijkheid tot intimiteit, al is ’t een aanraking, op te heffen. En zo neemt tussen onze al te reële begroeting ineens God plaats.
KEURSMA Ik ervaar vooral afstand.
DAMIR En ik de nabijheid van God.
KEURSMA Maar ik sta hier helemaal alleen met m’n uitgestoken hand.
DAMIR Omdat je alleen maar bezig bent met jouw gekwetstheid. Ben jij niet eenzaam, in jouw cocon? Van waaruit jij de hele wereld alleen maar kan relateren aan jouw eigen brein. Alsof alle verschijnselen op deze aardbol alleen maar in betrekking tot jou bestaan. Dat is toch de allergrootse leugen. Jij doet er volstrekt niet toe, Hester. Niet. We zijn niks. We snappen geen zier van dit universum. 

(Uit: The Nation, aflevering 3)

De tekst van The Nation is to the point, geestig en bevat verrassende wendingen. Het is enerzijds een haarscherpe maatschappelijke analyse, anderzijds maakt het ook de persoonlijke belangen van de verschillende personages voelbaar. Het zijn mensen van vlees en bloed, die bij tijd en wijle ontroeren. Voor de Vroedt is het theater de plek bij uitstek om politieke en maatschappelijk kwesties menselijk te maken. Theater geeft hem de kans om te nuanceren, om verschillende meningen te laten zien en invoelbaar te maken voor de toeschouwers. “Uiteindelijk gaat het om het moment waarop de overload aan informatie en chaos artistiek vormgegeven wordt waardoor je het echte probleem ineens kunt voelen. Dat je als toeschouwer een catharsis beleeft doordat je de complexiteit van het debat en de worsteling ermee doorleeft,” zo zegt hij in een interview met Het Parool in 2017.

Doordat de toneelteksten van Eric de Vroedt steeds weer weerspiegelen wat er op dat moment aan de hand is in de maatschappij en in de politiek en ook nog eens een nauwgezet beeld geven van het alledaagse leven van de burger, worden ze een belangrijk tijdsdocument. De stukken zijn een reflectie op een bepaalde periode in de nationale en internationale geschiedenis, ze laten zien in welke de staat de samenleving op dat moment verkeert. De Vroedt vereeuwigt in zijn stukken het Nederland van toen en nu, en daarmee reiken ze verder dan alleen de tijd waarin ze gemaakt zijn.

Geschreven door Manon Wittebol

Manon Wittebol (1975) studeerde Theaterwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en de Humboldt Universität in Berlijn. In 2007 werd zij zzp’er en werkte zij als tekstschrijver en fondsenwerver voor diverse gezelschappen, o.a. voor MaxTak, Kim van Zeben Theaterproducties, Groots en Meespelend, De Nieuw Amsterdam, Tg SPACE en plan d – / andreas denk. Als dramaturg was zij betrokken bij o.a. Eendje (Kim van Zeben Theaterproducties) en bij De hond die licht gaf, Het Best Bewaarde Geluid ter Wereld en Het Groene Meisje (MaxTak).

BIBLIOGRAFIE

• Go, baby go!* (2002)
• Couleur Locale* (2003)
• pendant la nuit* (2004)
• mightysociety1 Hoe ook ik leerde te houden van het nieuwste politieke wonderkind* (2004)
• mightysociety2 Hoe ook ik ineens verzeild raakte in ‘The War on Terror’* (2005)
• mightysociety3 Hoe ook ik de laatste seconden van een zelfmoordterrorist beleefde* (2006)
• mightysociety4 Hoe ook ik het geluk zocht in de Global Age* (2007)
• mightysociety5 Hoe ook ik verlangde naar een nieuwe utopie* (2008)
• mightysociety6 Hoe ook ik de oorlog mee naar huis nam* (2009)
• mightysociety7 Hoe ook ik vergrijsde maar me jonger voelde dan ooit* (2010)
• mightysociety9 Liefde in tijden van gifaffaires* (2011)
• mightysociety10 Hoe ook ik de liefde vond in Azië* (2012)
• The Nation (afleveringen 1 t/m 6)* (2017) – vertaald naar het Duits en Engels

*uitgegeven bij De Nieuwe Toneelbibliotheek